O πλάτανος του Μεντρεσέ

Απέναντι απ' τους Αέρηδες, ανάμεσα στα μνημεία τα κλισέ, τα τουριστικά, μοιάζει σαν ένα ακόμα ρημαδιό. Κι όμως Αθηναίοι, πρόκειται για σημαντικό κομμάτι της Οθωμανικής αλλά και της σύγχρονης Ιστορίας της πόλης μας, σημαντικό σύμβολο, άλλοτε πίστης κι άλλοτε φρίκης.
Ψηλά, στη γωνιά που ξεκινά η Αιόλου στέκει ακόμα η πύλη του Μεντρεσέ. Χτίστηκε το 1721 και λειτούργησε σαν ισλαμική θρησκευτική σχολή (ιεροσπουδαστήριο άλλωστε σημαίνει στα Τουρκικά). Γύρω-γύρω τα δωμάτια των οικότροφων φοιτητών και στη μέση η αυλή, που στο κέντρο της φύτεψαν ένα δέντράκι. Όλα κυλούσαν γαλήνια και μουσουλμανικά μέχρι που αρχές του 18ου αιώνα οι Τούρκοι, για ανεξήγητο λόγο, τον μετέτρεψαν σε φυλακή.
Ωιμέ, από τότε ξεκίνησε το κακό το όνομα, συνώνυμο της επί Αττικής κόλασης. Το απελευθερωθέν ελληνικό κράτος συνέχισε να το χρησιμοποίει σαν φυλακή, άσε που στο μεταξύ το μικρό δεντράκι ράτσες, έθνη και λαλιές δεν το απασχολούσαν, θέριεψε κι έγινε τεράστιος πλάτανος.
Τρομερός και φοβερός όμως. Στα κλαδιά του κρεμάστηκε άπειρος κοσμάκης, από ποινικούς μέχρι πολιτικούς κρατούμενους. Και όχι μόνο αυτό, το δεντράκι άφησε πίσω του και την έκφραση "Χαιρέτα μου τον πλάτανο", που χρησιμοποιούσαν οι πρώην εκεί φυλακισμένοι και την απευθύνανε σε όποιον φλέρταρε με παραβατική συμπεριφορά, προβλέποντας ότι θα κατέληγε εκεί.
Βαρύ το κάρμα του πλατάνου και μάλλον υπάρχει και Θεός και Αλλάχ και το 1915 ένας κεραυνός έκαψε το θεριό. Κάπως έτσι, 4 χρόνια αργότερα, ο λαοθρύλητος τόπος βασανιστηρίων του Μεντρεσέ κατεδαφίστηκε και διατηρήθηκε μόνο η είσοδος, έτσι να ΄χουμε να λέμε ότι κάτι κρατήσαμε κάτι απ' τα 400 χρόνια ιστορίας και μουσουλμανικής αρχιτεκτονικής της Αθήνας.

• Ακολουθει το επιστημονικό υλικό


Ο πλάτανος του Μεντρεσέ σε χαρακτικό του 19ου αι.


To εσωτερικό των φυλακών , φώτο 1895


Οι Αέρηδες και έναντι ο Μεντρεσές σε γκραβούρα τον 18ο αιώνα


Η δυτική πλευρά του Μεντρεσέ, αρχές Αιόλου


Μαύρη -σαν την μοίρα του σημείου- γάτα λιάζεται στο εγκαταλελειμμένο εσωτερικό .



Ανάγλυφα αραβουργήματα στην πύλη



Η επιγραφή στην κορυφή της εισόδου σε αράβικη γραφή:
"Ο πάνσοφος θεός, αποφάσισε ότι τα παιδιά αυτής εδώ της πόλης πρέπει να έχουν πλούσια μόρφωση. Γι' αυτό έβαλε στην καρδιά του Μεχμέτ Φαχρή την επιθυμία να ιδρύσει Ιεροδιδασκαλείο στο κέντρο της πόλης, ώστε σε αυτό το Ιεροδιδασκαλείο να μορφώνονται τα τέκνα του Προφήτη, λαμβάνοντας καλή ανατροφή και ζώντας μέσα σε αδελφική αγάπη, σαν να βρίσκονται στον παράδεισο".

«Ω Πλάτανε του Μενδρεσέ, στοιχειό καταραμένο
της τυραννίας τρόπαιο, σε φυλακή υψωμένο.
Συμμάζωξε τα φύλλα σου τα δακρυραντισμένα,
να ιδώ κομμάτι ουρανό και τ’ άστρα τα καϋμένα.
Αν είσαι δέντρο σπλαχνικό ανθρώπους μη μιμήσαι
μη δεσμοφύλακας και συ ωσάν εκείνους είσαι!

Θα έρθη η ώρα πλάτανε, της χώρας μας Βαστίλη,
που ξυλοκόπους η οργή του Έθνους θα σου στείλη,
και πέλεκυς στη ρίζα σου ελεύθερα θ’ αστράψη.
Δεν θα σε φαν γεράματα, φωτιά δεν θα σε κάψη,
και γύρω θα χορέψωμε στη στάχτη σου τη κρύα
εμείς, που θάφτει σήμερα εδώ η τυρρανία».
- Αχιλλέας Παράσχος, 1861

Σχόλια

  1. Δεν ήξερα ούτε την ιστορία ούτε ότι από αυτό τον πλάτανο βγήκε η περίφημη φράση. Ξενάγηση μετ' εκπαιδευτικού χαρακτήρα, εύγε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πάρα πολύ καλό Αθηναίε, ...συγκινητικό....η Ιστορία που προσπερνάμεσ την καθημερινότητά μας και δεν ξέρουμε.....θα το ανρτήσω στο προφίλ μου στο Φέησμπουκ....

    http://irinivergopoulou-windchillfactor.blogspot.com/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Πάρα πολύ καλό Αθηναίε, και συγκινητικό συνάμα....η Ιστορία που προσπερνάμε καθημερινά και δεν προσέχουμε....θα το ανρτήσω στο προφίλ μου στο Φέησμπουκ....

    http://irinivergopoulou-windchillfactor.blogspot.com/

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. εξαιρετικό και πολύ ενδιαφέρον!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. χαιρετα μου...τον πλατανο ε;;;;Πολυ ενδιαφερον αρθρο. Και...εκπαιδευτικο θα τολμησω να πω!!Βλεπεις τελικα τι υπαρχει τρυγυρω μας;;Το θεμα για μενα ειναι να ριξουμε μια πιο ενδιαφερουσα ματια!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. un (presque) Français à Londres,Μαΐου 21, 2010 3:52 μ.μ.

    Την συγκεκριμένη πύλη την είχα προσέξει πολλές φορες (πηγαίνοντας προς σχολαρχείο) αλλα ποτε δεν αξιώθηκα να μάθω τι είναι. Νά'σαι καλά Athensville κι ελπίζω να έστειλες μήνυμα στον Νικήτα μας για να ισοπεδώσει ο,τι έμεινε και να κάνει πλατεία, parking η εμπορικό κέντρο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Η Αθήνα κρύβει πολλές τέτοιες "μαγικές" ιστορίες τις οποίες μπορείς να βρεις στο βιβλίο - θησαυρό με τον τίτλο "Αι παλαιαί Αθήναι" του Καμπούρόγλου. Εκδόθηκε το 1922 και ανατυπώθηκε το 1990 από τις Αναστατικές εκδόσεις. Είναι γραμμένο σε βατή καθαρεύουσα και θα σε κάνει να ξενυχτίσεις πολλά βράδια. Το καλύτερο όμως είναι ότι μετά ως νέος Πουαρώ θα αναζητάς εναγωνίως στην πόλη όλα τα σημεία που αναφέρει...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Σύμβολο σκλαβιάς και βίας, καταδικασμένο στη λήθη.
    Εκτός και αν οι νέοι έποικοι αναστήσουν το σπίτι του Δράκουλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μπράβο! Να και κάποιος που θυμήθηκε τον πολύπαθο μεντρεσέ. Απέναντί του το Φετιχέ (ή Φετιγιέ) τζαμί, το οποίο στέκει εγκατελειμένο ως αποθήκη ευρημάτων, περιμένοντας (αληθεύει άραγε;) να γίνει το νέο τζαμί των Αθήνησι μουσουλμάνων...
    Προτείνω ανεπιφύλακτα να ακολουθήσετε τις ξεναγήσεις της κας Αρτέμιδος Σκουμπουρδή (φρη οφ τσαρτζ). Όχι δεν είναι νεός ο θεσμός, προϋπήρχε του Νικήτα (για όσους αναρρωτηθούν).
    Δείτε εδώ: http://www.cityofathens.gr/el/ekdiloseis/ksenagisi

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Μπράβο. πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Μήπως κανείς γνωρίζει πληροφορίες για τη γκραβουρα του 19ου και που μπορεί να βρεθεί?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. se biblio thn brhka
    den eixe parapanw stoixeia.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Ένα μπράβο στον συγγραφέα!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Το κακό είναι ότι στο Ελλαδιστάν δεν υπάρχουν τα κτηρια εκείνα που καποιος θα σταθεί για να θαυμάσει. Μόνο η Βουλή υπάρχει κι αυτή με την ελπίδα της εικόνας να καίγεται. Κρίμα

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Μπράβο! Πολύ ενδιαφέρουσα και ωραία εργασία! Και πράγματι οι ξεναγήσεις της κ. Σκουμπουρδή αξίζουν τον κόπο! (από το φθινόπωρο πάλι...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. Μπραβο όντως!!! Είναι μερικά σημεία στην Αθήνα που περνάμε ανυποψίαστοι....αλλα η ιστορία τους είναι τόσο μα τόσα ενδιαφέρουσα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. ...η Ιστορία που προσπερνάμε καθημερινά και δεν προσέχουμε....

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  17. έχει γίνει τυπογραφικό στο άρθρο: Όταν έγινε φυλακή σίγουρα δεν ήταν στις αρχές του 18ου αιώνα γιατί -σύμφωνα με το άρθρο- τότε χτίστηκε (1721)! Επομένως μάλλον θέλατε να πείτε 19ου αιώνα (1800 και μετά)

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Δημοσίευση σχολίου

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

400 παλιές έντυπες ελληνικές διαφημίσεις

Γέμισε μωβ η Αθηνάς

Στα προσφυγικά της Κοκκινιάς